Bu yazı Curt Siddall tarfından “Bodies in Contact” orijinal başlığı ile yazılmış ve 1976 yılında ABD’de “The East Bay Rewiew” dergisinde yayınlanmıştır.
Kontak Doğaçlama, merkezine temas halindeki bedenlerin hareketlerini ve hareketi yöneten fiziksel yasalarla (kütle, yerçekimi, momentum ve eylemsizlik) olan ilişkilerini almış, hızla gelişen bir dans türüdür. Sadece birkaç yıl önce başlamış olmasına rağmen bu kadar kısa sürede dans dünyasına kayda değer bir etki yapmış ve danstaki gelişmeleri takip eden kişilerin dikkatini çekmiştir.
Doğu Yakası, Kontak Doğaçlama’nın Amerikada’ki en önemli merkezi haline gelmiştir. İlk dansçıların pek çoğu buradan çıkmıştır. 5 Kontak Doğaçlama grubu (Mangrove, ReUnion, 32 ft/sec2, Metropolitan Quartet ve West Wing) bu bölgede çalışmakta ve performanslar yapmaktadır. Halihazırda, Berkley’deki FOCUS 9/76 grubu, Cat’s Paw Palace’da, bir ay süren yoğun Kontak Atölyesi programı düzenlemektedir.
The East Bay Review’ın bu sayısında, bölgemizde aktif olarak Kontak Doğaçlama tekniğini öğreten ve performanslar yapan dansçılar, bizimle bu yeni ve hala evrimini sürdüren dans biçimi hakkında deneyimlerini paylaşacaklar…
“Kontak Doğaçlama bedensel deneyimini yaşayan dansçılar olarak sık sık Kontak Doğaçlama fenomenini merak eden izleyicilerle karşılaşırız. 80 kiloluk bir adam 55 kiloluk bir kadınla dansederken onun sırtında bir aşağı bir yukarı nasıl yuvarlanıyor, omuzunda nasıl dönüyor ya da kadın tarafından nasıl taşınıyor. Bütün bunlar jimnastik numaraları mı? Hayır hiç de değil. Kontak Doğaçlama hem fiziksel hem de ruhsal alanlarda duyarlılığın bir ifadesidir. Herşeyden evvel, şu ana uyum sağlama becerisi gerektirir.
Kontak Doğaçlama, tanım olarak, özünde doğaçlamaya dayanan ve temas halindeki iki bedenle yapılan yeni bir hareket biçimidir. Anlık etkiler, ağırlık ve momentum bir fiziksel temas noktasından iletilir ve bu nokta sürekli olarak temas halindeki dansçıların bedenlerinde ordan oraya yuvarlanır.
Yüzyüze duran iki insan bedeni düşünün. Bu bedenlerin her biri kendi içinde bir ağırlık merkezine sahiptir. Ağırlık merkezinin bedendeki yeri kişinin boyuna ve kilosuna göre değişir ve göbek deliği civarında bir yerdedir. Eğer iki beden birbirlerine yaslanır ve karşılıklı birbirlerini desteklerlerse yeni bir ağırlık/kütle sistemi oluştururlar. Bu yeni sistemin ağırlık merkezi artık uzayda iki göbek deliğinin arasında bir yerdedir. Akışkan ve tuhaf bir ağırlık merkezine sahip bu sistemde danseden bedenler artık bu ortak ağırlık merkezin etrafında salınır, zıplar, yuvarlanır, yüzer, uçar. Taraflar hareket ettikçe ağırlık merkezi de onlarla birlikte hareket eder.
Kontak Doğaçlama seanslarında genelde grubu oluşturan her dansçı birbiriyle rastlantısal bir sırayla dans eder. Katılımcıların mekanın içinde daire olmaları dinamik bir ortam yaratılmasını sağlar. Bu ortama karşılık olarak dansçılar belli başlangıç pozisyonlarının oluşmasına izin verirler. Niyet ya da zorlamanın başlangıç sürecinde bir yeri yoktur. Dans sürekli değişir, asla aynı değildir. Başından sonuna kadar tüm hareketler kesintisiz ve saf bir geçiş/değişim halinde olur. Kontak Doğaçlama ile çalışmak değişimin organik bir biçimde olmasına izin vermenin nasıl bir his olduğunu keşfetmektir. Her bir düette bir son olması ihtiyacı oluştuğunda bu ihtiyaç belli olur. Biçim dansçıları bu sonların olmasına izin vermeye zorlar.
Her disiplin gibi Kontak Doğaçlamada yetkinlik kazanmak da ciddi bir çalışma gerektirir. Yeni bir dil öğrenmek gibi, hareketler ve kavramlar başta garip gelir, fakat pratik yaptıkça kişi kendi ifade aralığını bulur. Katılım “dansçı”lara sınırlı değildir, hareketinde yeni beceriler geliştirmek isteyen herkese açıktır.
Kontak Doğaçlama Tekniğinin en büyük ilham kaynakları aikido, hatha ve pranayama yoga ve jimnastiktir. Bu disiplinlerin her biri ,vücudun, olayların akışını belirlemek ya da çevirmek için enerji uygulamak yerine olan bitenle birlikte akmayı bildiği sürece enerjinin korunacağını prensibi üzerine çalışır. İnsanoğlu, her canlı gibi, aşina olmadığı şeyden korkar. Kişi, Kontak Doğaçlama ile çalışarak hem doğaçlama alanında, hem de günlük hayatında beklenmedik şeylerin değerini bilmeye başlar. Özellikle de zor ya da tuhaf vücut pozisyonlarında rahat hissetmeyi öğrenir. Belli fiziksel beceriler geliştirir ve pratiğini yapar: yuvarlanmak, dengelemek, kaymak, kaldırmak, kaldırılmak, düşmek, rahatlamak, merkezlemek, çevresel görüşü kullanmak, sersemlik halini kullanmak, ufuk çizgisinin kaybolmasını kabul etmek bunlardan bazılarıdır. Fiziksel disiplin edinmek vücudun bu yeni ifade tarzında güvenli ve yumuşak bir gelişme göstermesine olanak sağlar.
Örneğin basit bir “posta noktası” kavramını ele alalım. Posta, bir ağırlık/kütle sisteminin herhangi bir andaki destek noktasıdır. Posta rolündeki kişinin konumu yirmi saniye içinde on defa değişebilir ya da posta rolünü on dakika boyunca sürdürebilir. Başka bir temel kavram olan “ çevresel görüş”, ise hareket haindeyken gözleri odaklamamak halidir. Görüş alanındaki heryerden gelen bilgi eşit öneme sahiptir. İnsanların çoğu için bu kullanışlı görüş alanı neredeyse 180 derecedir.
Çevresel görüş algısının uç bir örneği dönerken oluşur. Gözler tam açıktır ve bakış tam olarak dışa doğrudur. Dansçı, hiçbir nesneye odaklanmayıp o anki çevreyi tanımlayan dokulara ve nasıl değiştiklerine bakar. Mekanda diğer insanlar da hareket ediyorlarsa çevresel görüş gibi bir araçtan elde edilen bilgiler çok önemli olur, çünkü çevresel görüş algısı sayesinde dansçı kendini güvende hisseder ve akmaya devam eder. Dansçının uyum sağlaması gereken bir diğer fiziksel gerçeklik ise “ufuk çizgisinin kaybolması”dır. Kontak Doğaçlama sırasında sadece üç şeye güvenebiliriz:
(1) kişinin kendisi,
(2) yerçekiminin sürekli tek yöne doğru çalışması: aşağı ,ve
(3) yer’in ağırlığımızı desteklemesi.
Her gün yirmidört saat bilinçsizce referans alarak yönlendiğimiz düz çizgiye; ufka, elveda demek zor bir iştir.
Kontak Doğaçlama sırasında eller özellikle vurgulanmaz. Ayak gibi bir araç olarak görülürler. Kolun ucundaki destek noktaları ve hareketin kolun ucundaki doğrusal uzantılarıdırlar. Bu durum, New York’taki seanslarda Kontak Doğaçlamanın kurucusu olan Steve Paxton tarafından öğretilen ilk derslerden biridir: eller asla yakalamaz. Yakalama, dansa yeni başlayan biri için doğal bir davranıştır, fakat kişinin partneri için çok tehlikeli ve acı verici olabilir. Rahatlamış parmaklar, vücudun heryerini temas yüzeyi “tutamak” gibi kullanabilmek kontak doğaçlama dansçısında tecrübenin işaretidir.
Başka bir temel beceri, öncekiler gibi fiziksel bir beceri olmasa da, zihinsel rahatlamadır. Performans sırasında, “hareketi belirlemek” yönündeki eğilimden sıyrılmak da, entellektüel açıklamalarla, hareketlerin üzerinde güvenlik alanı yaratma eğiliminden sıyrılmak da ancak zihinsel rahatlama ile mümkündür. Bu rahatlama, temas noktası üzerine ve ortaya çıkan malzemeye yoğunlaşarak sağlanabilir. Her ifade önemlidir, özellikle de bir sonraki ifadeye giden yolu tanımladığı düşünüldüğünde.
Tüm teknik çalışmalar Kontak Doğaçlamadaki temel kavramı derinlemesine anlamak amacına hizmet eder: Enerji rotası. Entellektüel olarak bulanık olan bu kavram tecrübe edildiğinde çok daha net anlaşılır. Yine de açıklamaya çalışırsak, enerji rotası; her dansçının “o an” içindeki gerçekliğinde ve “an”lık olarak hareketinde en az direnç göstereceği rotadır. Eğer dansçı gerçekten bu enerji rotasını bulmuşsa, düet yaparken “kararlar alması” gerekmez.
Kontak Doğaçlama pek çok seviyede tanımlanabilir, zira kendisi de pek çok seviyeden meydana gelen bir”şey”dir. Dili bir metafor gibi düşünüyorum. Konuşma bir düettir. Birkaç kişi arasında gerçekleşebilir, fakat bilginin değişimi bire-bir bazındadır ve fikirler birinden diğerine gider gelir. Kelime dağarcığı da bu metafora uygundur. Beden de tıpkı sözlü iletişimdeki gibi bir kelime haznesi ile sınırlıdır. Tüm işe yarar hareket parçalarının İngilizcedeki kelime haznesi ile potansiyel olarak aynı büyüklükte olduğuna inanıyorum. Kontak Doğaçlama dansçı için bedensel bir iletişim çerçeveleri ağıdır. Esas vurgu her bir dans iletişiminin şimdi ve buradası üzerindedir.
Yazar : Curt Siddall
Orijinal Adı : Bodies in Contact
Kaynak : CI Sourcebook, Sayfa : 11
Çeviri : Veysel Özdemir, 2013